Na wcześniejszych etapach edukacji dużo miejsca poświęca się zagadnieniom gramatycznym – praktyce i zasadom. Potocznie uważa się, że trudniej zorganizować takie lekcje w technikum lub liceum, bo większość lekcji odnosi się do literatury, ale…
Za tym “ale” stoi właśnie funkcjonalizm, czyli takie podejście do nauki o języku, które zakłada wykorzystanie wiedzy i świadomości językowej w różnych sytuacjach komunikacyjnych – także wtedy, kiedy omawiamy literaturę.
Funkcjonalne podejście zakłada, że mówcy języka, posługujący się nim na co dzień, mogą używać go nie tylko do komunikowania się na najprostszym poziomie, ale także w bardziej złożonych sytuacjach. Wymaga to od nich czegoś więcej niż tylko wiedza (np. o zasadach lub terminach gramatycznych). Potrzeba także rozumienia tego, JAK różne elementy językowe w tekstach wpływają na odbiorców oraz tego PO CO nadawcy komunikatów je stosują. Proste? Proste, tymczasem…
Dla uczniów i uczennic język często jest zupełnie “przezroczysty”, szczególnie w prozie. Poezja częściej jest przedmiotem analiz językowych – tutaj język z całą pewnością “znaczy”. Warto jednak uwrażliwiać uczniów i uczennice na językowy kształt tekstu, nie tylko w tekstach poetyckich.
W obowiązującej podstawie programowej także zwraca się uwagę na zintegrowanie kształcenia literackiego i kształcenia językowego. Nie jest to zadanie łatwe. Spójrzmy na jedno z wymagań:
[Uczeń] wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi; [II 1. 1)]
W tak rozumianym zapisie musimy zwrócić uwagę na złożoność umiejętności, jakimi muszą wykazać się uczniowie i uczennice. Są to umiejętności z wielu dziedzin.
Zatem – jak kształcić te umiejętności? Zawsze należy pamiętać o tym, żeby łączyć umiejętności interpretacyjne z językowymi. Dobrze zacząć od tego, co bliskie jest uczniom i uczennicom, czyli od pierwszych wrażeń czytelniczych.
W drugim kroku można zacząć się zastanawiać nad tym, W JAKI SPOSÓB osiągnięto w tekście efekt. Być może warto zastanowić się nad zastosowaniem uniwersalnych, dobrych do pracy z każdym tekstem, pytań badawczych. Dzięki temu czytelnicy mogą wyrobić w sobie nawyk obserwowania języka tekstu i odnoszenia wniosków do sensów tekstu.
Interpretacja może nastąpić dopiero w ostatnim kroku, jako synteza tego, co udało się omówić wcześniej.
Kinga Białek
POPULARNE ARTYKUŁY
